Novembar – Mesec borbe protiv raka pluća

Rana dijagnostika raka pluća je veliki problem jer su respiratorne tegobe nedovoljno specifične i nema upozoravajućih simptoma, tako da se većina obolelih javi lekaru u proširenoj fazi bolesti. To je agresivan tumor koji zahteva kombinovane metode lečenja, ali za bilo koji terapijski pristup bitno je da bolesnik bude u dobrom opštem stanju, što je važno jer je najviše obolelih u sedmoj deceniji života. Za razliku od raka dojke, grlića materice i debelog creva gde se aktivnim otkrivanjem rane faze bolesti značajno poboljšavaju rezultati lečenja, kod raka pluća su mogućnosti skrininga ranog karcinoma mnogo manje. Značajna prevencija obolevanja je borba protiv upotrebe duvana.

Cilj kampanje „Tvoja pluća tvoja odluka“ je da ukaže građanima da obrate pažnju na zdravlje svojih pluća. Redovna briga o zdravlju je jedna od najefikasnijih mera prevencije ove maligne bolesti.

Kampanja je započela u avgustu manifestacijom “Trkom za dah”, koja je održana na bazenima u Beogradu, Novom Sadu, Nišu, Jagodini i Subotici. Manifestacija je okupila veliki broj javnih ličnosti koje su zajedno sa posetiocima bazena, promovisale zdrav način života i podsetile koliko je korisno baviti se sportom.

Rak pluća karakteriše izuzetno visoka stopa smrtnosti. Od 10 obolelih godinu dana od dana dijagnoze preživi svega četvoro. Zbog niskog procenta petogodišnjeg preživljavanja, u SAD broj umrlih od raka pluća je veći od broja umrlih od raka dojke, kolona i prostate zajedno.

Rak pluća – najčešći uzrok obolevanja i umiranja od malignih tumora. Već nekoliko decenija, rak pluća najčešći je uzrok obolevanja i umiranja od malignih tumora širom sveta. Danas gotovo svaka osma novoobolela i svaka peta umrla osoba od malignih tumora u svetu ima dijagnozu raka pluća. Najviše stope obolevanja od raka pluća evidentirane su u Severnoj Americi, istočnoj Aziji, centralnoj, istočnoj i južnoj Evropi, dok su najniže učestalosti ovog malignog tumora registrovane u Africi i južnoj Aziji. Procenjuje se da će se broj obolelih i umrlih osoba od raka pluća u naredne dve decenije udvostručiti, a najveći broj njih biće u nerazvijenim i slabo razvijenim zemljama sveta.Rak pluća je i dalje najčešći karcinom kod muškaraca i četvrti najčešći maligni tumor kod žena u Srbiji. Obolevanje i umiranje od raka pluća u proseku je dva puta češće kod muškaraca u svetu i tri puta učestalije među muškarcima nego među ženama u našoj sredini. Većina obolelih i umrlih je u uzrastu od 40 do 70 godina života. Od raka bronha i pluća u Srbiji u proseku godišnje oboli 5200 i umre 4600 osoba. Sa od raka pluća kod muškaraca (123,3/100,000) i žena (35,5/100000) a na Jablaničkom okrugu (116,2/100000), kod muškaraca i (21,1/100000) kod žena i mortaliteta od malignih tumora pluća (98,6/100,000 muškaraca i) za Centralnu Srbiju i (32,9/100000 žena) i (96,0/100000 muškaraca) i (17,6/100000 žena) na Jablaničkom okrugu, Srbija se u 2009. godini nalazila u grupi zemalja Evrope sa visokim stopama obolevanja i smrtnosti od raka pluća. Stope incidencije i mortaliteta od raka pluća u Srbiji su tokom poslednje decenije rasle u proseku za 2,7% godišnje.

Pušenje duvana glavni je uzrok nastanka raka pluća i odgovorno je za najmanje trećinu svih smrtnih ishoda od malignih tumora. Pušači imaju 20 puta veću verovatnoću da obole od raka pluća u odnosu na nepušače. Pušenje je odgovorno za nastanak raka pluća kod približno 90% muškaraca i 80% žena. Nakon prestanka pušenja, rizik od raka pluća smanjuje polako vremenom i 30 godina nakon prestanka opada na polovinu.

Posle smanjenja učestalosti pušenja, incidencija od raka pluća je u opadanju u SAD, Kanadi, Velikoj Britaniji i Australiji. Međutim, incidencija raka pluća među ženama nastavlja da raste, dok je u SAD trend postigao plato.
Pored pušenja duvana, industrijskih karcinogeni, kao što su radon, arsen, policiklični ugljovodonici, azotni oksidi, azbest, herbicidi, insekticidi i drugi povećavaju rizik za nastanak raka pluća.

Učestalija pojava raka pluća u prvom stepenu srodstva, radioterapija i druge vrste zračenja grudnog koša, kao i neka oboljenja povećavaju rizik za nastanak raka pluća. 

Prevencija raka pluća obuhvata mere koje se preduzimaju, a mogu sprečiti nastanak ove, potencijalno preventabilne, maligne bolesti u opštoj populaciji. 

• Mere koje se mogu preduzeti su smanjenje i/ili eliminacija faktora rizika za nastanak karcinoma pluća i prihvatanje zdravih stilova života što većeg broja ljudi.
• Pušači treba što pre da prestanu da puše, a u tome ih treba podržati pre svega dostupnim programima za odvikavanje od pušenja. 
• Treba smanjiti izloženost duvanskom dimu iz okoline izbegavanjem zadimljenih prostora.
• Treba jesti najmanje pet porcija povrća i voća svakog dana.
• U ranim fazama bolesti, dok se još nisu ispoljili simptomi rak pluća .

Načelnik Centra za promociju zdravlja
prim. dr Vanja Ilić